Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Nó, tóż mómy (bydymy mieli) dzisiej fajrant ze tóm zimowóm olympiadóm. Jakech już sam gôdôł, jôch tam niy ma srogi kibic i beztóż tyż nicech ło tym Wóm, moje Wy roztomiyłe, przi śniôdaniu niy fandzolół. Chopy yntlich łod jutra przipómnóm sie, iże majóm w dóma i swoje babeczki, i swoje dziecka. Baby juzaś bydóm mieli do kogo gymba łotworzić, bo przecamć wszyjske samtyjsze do porzóndku miarkujóm, iże chopy przi fusbalszpilach, przi olympiadach, przi wszelijakich „mistrzostwach świata” majóm w dóma swoje babeczki ino po to, coby mieć do kogo sklinać (jak sie naszym niy wiydzie, abo fto jim prziniesie piwo lebo naleje sznapsa, jak nasze wygrywajóm, prôwda gôdóm?
Nó ale, za śtyry dni mómy tyn zwykowy tusty szczwôrtek, na kiery niyftore niy poradziyli sie już łod Zilwestra doczkać. Zatym juzaś bydymy mieli zapusty zbyte. Bo to jes tak: już za starego piyrwyj łod Nowego Roku, Trzech Króli aże do srogigo postu byli zapusty. Juzaś te łostatnie trzi dni zapustów, to dôwnij mianowali „miynsopustami” a to skuli miynsa łopustu, znaczy pożegnaniô, bo łod tego czasu aże do Wielkijnocy na isto sie żôdnego miynsa, żôdnyj habaniny niy jadło. We mółdzie juzaś bóło wtynczôs przeblykanie sie bez côłkie zapusty za roztomajte maszkary i roztoliczne tam dziady, cygany, żydy, dziobły, bery i take tam. Niy idzie ino tego metlać ze naszymi ślónskimi pastuszkami, bo to bół juzaś blank inkszy zwyk. Zasik te łostatnie dni, te côłkie „miynsopusty”, to byli richtik pogupiałe dni łod tustego szczwôrtku do wtorku przed popiylcowóm strzodóm. We niyftorych samtukej dziedzinach samotne, jesce niy wydane frele i fyrnioki smycyli do nôjbliższygo szynku srogie bele drzewnianne i podwiyl sie gospodôrz niy wykupiół jakómsik gorzôłóm (mô sie rozumieć i zagrychóm), toplali tyn bolek wodóm. Niyskorzij to frele skôkali bez tyn balek na lajn, a karlusy na łowies i jak wysoko fto fuknół, tak wysoko mu tyn lajn lebo łowies latoś miôł wyrosnóńć.
Bez tyn z polska mianowany „karnawał” zabawy, roztomajte uciechy byli tak srogie, iże kiejsik, dôwno, dôwno tymu jedyn Turek, kiej przijechôł ze Polski do dóm, to jego sultanowi gôdôł, co Polôki, krześcijany dostôwajóm bez tyn czôs, bez te zapusty, takij warijacyji, takigo srogigo fimla, iże dziepiyro hasie, kiere jim kapelónki we popielec sujóm na gowã, moge jich z tego wylyczyć. Króm tych roztomajtych uciychów i muzyki byli jesce te dioseckie przebiyrańce. I sam terôzki spómniôł mi sie taki jedyn fal, kiej jedyn hajer Bercik łozprawiôł nóm we szynku jak to łón synkowi rychtowôł przeblecynie. Synek miôł być za dziobła przeblecóny.
– To niy ma utrôpy, styknie jakisik sztafpelc (kożuch barani) na nice zwyrtnóńć, na gowa jakosik cypelmyca ze prziknółtlowanymi rogami wrajzić – rzóndziół Bercik łod Majzlinyj. – Nôjgorzij jes ze łogónym. Po wsiach to majóm lepszij, bo weznóm sie biflowy łogón, nacióngnie sie go na szperhok i powtykô dosik tela szpyndlików i fertich.
– Jerónie, na co szpyndliki we łogónie, po co?– pytóm ci sie go opaternie.
– Panie Ojgyn, zdôwało by sie starszy cowiek, a życiô Pón niy znajóm – tuplikuje mi Bercik. – Przeca dziecka, te roztomajte najduchy chnet by tymu dziobłowi tyn łogón utargali, a tak kiej sie nadziejóm na gôrść szpyndlików, zarôzki tyn łogón puszczóm i tymu dziôbłowi aże do wieczora ta kita bydzie wisieć, pra?
Bez tyn côłki czôs, bez te zapusty to bół ci u nôs jedyn gryfny zwyk. Wszyjskie baby parszczyli, skwierszczyli roztomajte chrustki „faworki”, roztomajte kyjksy ze szpyrków folowane marmeladóm, futermyjloki, kokoski, nó i nôjważniyjsze: kreple. We wszyjskich ślónskich dómach warzóło sie je we fecie (zawdy to bół szmalec ze łolejym, coby bół fest gorki). Byli kreple „normalne” i „lepszejsze”. Do tych lepszejszych wlywało sie szpritu a do tych ajnfachowych ino ździebko łoctu. Do tych krepli filowało sie jakosik marmelada, a nôjlepszij kiej fto miôł kónfitura różannô. Tyn zwyk jes do dzisiôj, ino pierón mie szczylô skuli tych wszyjskich McDonaldów, we kierych wszyjsko smakuje na jedne kopyto. Mieli my przeca i łóńskigo roku, i załóńskigo roku te tuste szczwôrtki. I u niyftorych piekôrzy, kaj sie jesce robi kreple do porzóndku, to byli zawdy raje łod samygo rańca. Nale niyftore gupieloki woleli kreple we tych dioseckich hamerikóńskich szynkach, gasthauzach i jak to tam jesce fto mianuje.
Nó ale, kiej jô sie spómna smak starcynnych (a niyskorzij i mamulkowych) zozworków, to jesce terôzki poradza sie łoślimtać côłki pychol. Brało sie cuker i jajca, uciyrało sie to wszyjsko na takô puchowato masa, dodôwało sie do tego krupicy i ze dwie-trzi łeżki zozworu (dlô tych, kierzy niy spokopiyli, to to jes „imbir”). Wszyjsko sie to dobrze wychechlało a niyskorzij gynał wywalkowało nikiej nudle ino, iże grubsze, tak na ciynki palec.
Kôżdô dobrô gospodyni miała ci już roztomajte szablony, kierymi wykrôwała wizgyrne kyjksliki. Tak wykróne kyjksy dôwało sie na dwie godziny do zimnego, kajsik do altanki, na balkón abo na spodek kilszranku, coby dobrze tym zozworym przeszli i zrobiyli sie blank ci kruchuśkie. Niyskorzij kładło sie te kyjksy na poszmarowanô świyckóm blacha (musiała to być richtik „woskowo” świycka i blacha ciyniuśko poszmarowanô), wrażowało sie ta blacha do bratruły, do piekarnioka. Kiej sie już uskwarszczyli, wciepowało sie te zozworki do blaszannyj biksy i dôwało na stół dziepiyro po jakisik dwiuch-trzech dniach. Wteda byli nôjlepszejsze. A fto jesce sie spómni starkowo zista, lebo torta ze markwi we kieryj musowo wlóny bół rum, harak lebo szprit. A wszyjsko to sie popijało winnym grzońcym na korzyniach i cukrze. Nó, co jô Wóm byda gôdôł. Niyftorzi to znajóm, a te co niy znajóm to niech pypcia dostanóm abo pójńdóm po filip do gowy i podwiyl majóm jesce jakosik Starka, Òłma to niech sie naumióm.

_________________
Ojgyn z Pnioków