Świętochłowice - Forum bez polityki

Dzisiejsza niedziela rozpoczyna tradycyjny czas kolejnego oczekiwania na Boże Narodzenie. Pierwsza Niedziela Adwentu, pali się pierwsza świeca w Adwentowym Wieńcu.



Tym razem chciałabym, aby naszemu adwentowemu oczekiwaniu towarzyszył temat kartek świątecznych. Nieco mniej piszemy ich niż dawniej to bywało. Maile, smsy, portale społecznościowe - nowocześnie zastępują tradycyjne świąteczno - noworoczne życzenia. Warto jednak sięgnąć do tradycji. Zanim to nastąpi zapraszam do przyjrzenia się historii kartki świątecznej, jej symbolice, zmieniającej się formie i wszystkiemu, co nam do głowy przyjdzie w związku z tą kartką właśnie.

Podobny wątek prowadziłam swego czasu na naszym starym Forum i myślę, że warto przypomnieć go także tutaj. Temat będzie prowadzony w systemie kalendarza adwentowego, więc pierwszej odsłony należy oczekiwać dopiero 1 grudnia

A tymczasem zapraszam do przypomnienia sobie kalendarzy z ubiegłych lat:

Rok 2015: kalendarz kulinarny
viewtopic.php?f=5&t=604

Rok 2014: tradycyjne adwentowe okienka
viewtopic.php?f=5&t=396

1 grudnia

W dniu dzisiejszym zacznijmy od genezy życzeń świątecznych.
Możemy powiedzieć, że to Bóg jest ich inicjatorem. On pierwszy posłał na świat swe życzenie do każdego człowieka poprzez swego Syna. To życzenie Boga jest ponadczasowe. Wspominanie tego faktu historycznego, świętowanie go, jest zarazem jego uobecnieniem. Chrystus tak samo narodził się dla ludzi każdej epoki. Teraz nasze pokolenie doświadcza tego pełnego miłości wyjścia Boga do nas.
Pisząc życzenia wyznajemy naszą wiarę. Cieszymy się i dzielimy się radością rocznicy Wielkich Dzieł Boga. Taka jest teologia życzeń. Z nią nierozerwalnie związania jest i ich antropologia. Świętowanie Dzieł Boga ma charakter rodzinny, wspólnotowy. Odbywa się ono w niepowtarzalnej i podniosłej atmosferze grona rodzinnego. Wyzwala także poruszenie serca ku osobom nam szczególnie bliskim, które nie mogą z nami zasiąść do stołu wigilijnego. Chcemy ich pozdrowić i połamać się z nimi opłatkiem, złożyć im życzenia. W tym ważnym dniu święta chcemy, mimo dzielącej nas odległości, być razem z nimi. Na różnych drogach komunikacji płyną pozdrowienia i życzenia. Ożywia się wokół każdego z nas splot duchowych więzi, nawet, jeżeli to tylko raz do roku. A każda z nich o swoistym nasileniu emocjonalnej jedności z poszczególnym adresatem i nadawcą.

2 grudnia

W dzisiejszym wpisie spróbuję uporządkować aktualną wiedzę o historii świątecznej kartki.

Ojcostwo temu sposobowi przekazywania życzeń przypisuje się Anglikowi, sir Henry'emu Cole, który w 1843 roku opublikował pierwszą kartkę świąteczną w znanej do dziś formie. Jednak mało kto wie, że już ponad pół wieku temu udowodniono, że to nie Anglicy dzierżą prym w kartkach świątecznych, ale Szkoci. Chociaż w pierwszej połowie XIX wieku w Szkocji nie obchodzono jeszcze Bożego Narodzenia, dowiedziono, że pierwszą kartkę świąteczną zaprojektowano właśnie tu. Jej autorem był Thomas Sturrock, zainspirowany projektem pewnego sklepikarza. Jak czytamy w artykule opublikowanym w The Glasgow Herald z 25 grudnia 1961 roku, pomysł życzeń świątecznych wywodzi się od Charlesa Drummonda, mieszkańca Leith, właściciela drukarni i księgarni w Kirkgate. W 1841 roku, Drummond umieścił na wystawie swojego sklepu grafikę, znaną dziś, jako "pierwsza kartka świateczna". Pomiędzy świątecznymi hasłami wstawił obrazek uśmiechniętej twarzy kobiety, ozdobionej tradycyjnym świątecznym czepcem. Jego wnuczka dopisała na odwrocie "świąteczne" życzenia dla Thomasa Sturrocka, a nad obrazem uśmiechniętej twarzy widniał szkocki napis "Guid New Year an'mony o'them". (na podstawie: http://etnosystem.pl/newsy/inne/6686-kr ... wiatecznej) Niestety, nie udało mi się znaleźć żadnej kopii opisanej świątecznej kartki.

Natomiast wspomniany wcześniej Sir Henry Cole, pierwszy dyrektor Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie, miał bardzo wielu znajomych. Wypisywanie listów ze świątecznymi życzeniami zajmowało mu mnóstwo czasu. W 1843 roku, przed Bożym Narodzeniem, wpadł na świetny pomysł. Postanowił zamówić u znajomego malarza rysunek z wypisanymi życzeniami, a następnie powielić go w drukarni i rozesłać do znajomych. Rysunek, przedstawiający rodzinę wznoszącą toast, wykonał artysta z Londynu, John Calcott Horsley . Cole kazał wydrukować tysiąc egzemplarzy takich kartek, zapewniając sobie zapas na następne lata. Tę kartkę już łatwiej znaleźć. Podobno zachowało się do dziś 12.



Za współtwórcę świątecznych pocztówek trzeba również uznać londyńskiego artystę Williama Maw Egley'a . Rok przed wydrukowaniem kartek przez Cole'a, wysyłał on znajomym świąteczne życzenia z malowanymi przez siebie obrazkami. Być może to zainspirowało sir Henry’ego Cole’a.

3 grudnia

A jak świąteczna kartka rozpowszechniła się w Polsce?
W Polsce kartki świąteczne pojawiły się pod koniec wieku XIX a najwcześniej na terenie Galicji. Jednak i w Polsce i w Niemczech, tradycja pisemnego składania sobie nawzajem życzeń świątecznych i noworocznych, przyjęła się dopiero na początku ubiegłego stulecia. Z początku wysyłano ręcznie wykonane kartki, czasem kiczowate i mało atrakcyjne, na których obowiązkowo musiał być motyw aniołka ze złotymi włosami i workiem prezentów. Dopiero nieco później zastąpiono je Mikołajem z białą brodą ubranym bardzo różnie.



Polską specyfiką kart powstałych w okresie zaborów było nadanie im charakteru narodowego. Karty świąteczne o polskiej wymowie narodowej zajmują szczególne miejsce wśród wszystkich pocztówek patriotycznych. Oprócz symboli religijnych – a w polskiej tradycji najbardziej popularne motywy świąteczne wiązały się z religijnym sensem świąt – eksponowane były na nich w sposób wyraźny znaki narodowe. Motywy zaczerpnięte z narodowej i religijnej ikonografii czyli symboliczne, alegoryczne obrazy i literackie skojarzenia podkreślały przewagę wszystkiego co polskie, utrwalały świadomość narodową. (na podstawie: http://myvimu.com/blog/o-tradycji-swiat ... yvimu-com/ )
Poniżej kartka prezentująca symbolicznie Polskę, jako twardy orzech do zgryzienia dla zaborców.

4 grudnia

Przede wszystkim należy odnotować, że mamy drugą Niedzielę Adwentu i w wieńcu palą się już dwie świece



A wracając do kart bożonarodzeniowych, to pozwalają one odkryć na nowo wartości i symbole, które odnoszą się do historii chrześcijaństwa, do obrzędów ludowych i tradycji. Niektóre symbole, jako oczywiste, funkcjonują do dziś. Sporo z nich okazuje się symbolami coraz bardziej tajemniczymi i mniej znanymi. Dzisiaj, 4 grudnia, przypada Dzień Górnika. Jestem przekonana, że w zbiorach kolekcjonerów zachowały się kartki świąteczne nawiązujące do tego zawodu, do węgla, do górniczego stroju. Mnie udało się trafić jedynie na taki przykład:



Może ktoś ma więcej szczęścia?

I jeszcze w tym szczególnym dniu serdeczne życzenia wszystkim Basiom, Basieńkom, Basiulkom, których patronką jest św. Barbara, opiekująca się górniczym stanem i dzisiejszym dniem

5 grudnia

Dzisiaj o tym, jak kartka świąteczna stała się pocztówką.

Pierwsze kartki były wysyłane jak listy, w kopertach. Popularność zdobywały dość powoli. Prawdziwą rewolucją w ich historii było dopiero wprowadzenie kart pocztowych, nie wymagających koperty. Adres umieszczano bezpośrednio na karcie. Spowodowało to szybkie rozpowszechnienie się tej formy składania życzeń świątecznych.
Projekt pocztówki bez koperty (nazwanej Postblatt – pocztowy listek) został zgłoszony podczas Niemieckiej Konferencji Poczt w Karlsruhe 30 listopada 1865 r. przez Heinricha von Stephena (1831-1897), radcę dworu pruskiego i generalnego poczmistrza. Propozycja została odrzucona, podobnie jak kolejne, opracowane przez firmy księgarskie z Lipska "Friedlein" oraz "Pardubitz".

Dopiero w 1869 roku Emanuel Herrmann (1839-1902), profesor ekonomii w Akademii Wojskowej w Wiener-Neustadt, w memoriale "O nowym sposobie korespondowania pocztą", zamieszczonym 26 stycznia 1869 roku w czasopiśmie "Neue Freie Presse" udowodnił, że ta forma korespondencji zaoszczędzi czas i papier. W ten sposób nie tylko pozdrowienia z wakacji, ale i świąteczne życzenia zaczęto wysyłać w formie pocztówkowej.

Poniżej pocztówka wydana przez salon malarzy polskich w 1902 roku. Widać komuś zabrakło miejsca na odwrocie i pisał też na przodzie kartki. Elegancko to nie wygląda, prawda?



A skoro o pocztówkach mowa, to ciekawostką jest fakt, że tę polską nazwę wymyślił Henryk Sienkiewicz. Otóż w 1900 roku w Warszawie ogłoszono konkurs na nazwę karty pocztowej w języku polskim. Jury, składające się z członków redakcji "Słownika Języka Polskiego", rozpatrywało pięć propozycji: "liścik", "listówka", "otwartka", "pisanka" i "pocztówka". Wybrano właśnie "pocztówkę" zgłoszoną przez Henryka Sienkiewicza..

6 grudnia

Jakie kartki na dziś? Nie ma wątpliwości: z Mikołajem!

Święty Mikołaj na drabinie. Jak cisza w muzyce, tak ascetyczna forma pozostawia miejsce na wyobraźnię. A ta przywołuje towarzyszące naszemu dzieciństwu marzenia związane nieodłącznie z Wigilią, Bożym Narodzeniem i prezentami składanymi pod choinkę przez św. Mikołaja. Oto z dużym workiem prezentów zstępuje on z nieba po drabinie, która prowadzi go do otulonych nocą domów. Uśmiechnięty księżyc oświetla mu drogę. Świat bajki, w którą każdy z nas kiedyś wierzył, pozwala co roku, pomimo upływającego czasu, czuć się jak wtedy.



Stare kartki z motywem Mikołaja przedstawiały wizerunek bardziej odpowiadający jego prawdziwemu pochodzeniu.





Niestety dość szybko Europa zachłysnęła się zamerykanizowanym Mikołajem, przypominającym raczej krasnoluda.





Ale najważniejsze, że przynosi prezenty

Podziwiam Serenę. Dla porządku dodam jeszcze, że w 1875 roku kartki pojawiły się także w Ameryce. Pochodzący z Wrocławia Louis Pranga rozsławił je w Stanach tworząc różnego rodzaju wzory, był również pomysłodawcą konkursów na najciekawsze kartki.

Przyznam się że nigdy nie wgłębiałem się w ten temat,a jest ciekawy.

_________________
[*] http://www.youtube.com/watch?v=4Fx4mshinO0 [*]

Dziękuję Wam za dobre słowa A Ecikowi za dodatkowe informacje